Boeddhisme

Boeddhisten gebruiken de leer van Siddharta Gautama als leidraad voor hun leven.

Boeddhisten gebruiken de leer van Siddharta Gautama als leidraad voor hun leven.
© Boeddhisten gebruiken de leer van Siddharta Gautama als leidraad voor hun leven. Illustratie: Flos Vingerhoets
Kitsana (helemaal links) is leerling monnik in de Wat Pho, de meest druk bezochte tempel in Bangkok (Thailand).
© Michael Broekmeulen

Wie is een boeddhist?

Boeddhisten gebruiken de leer van Siddharta Gautama als leidraad voor hun leven. Deze Siddharta was een prins en werd in 563 voor Christus in Nepal geboren. De eerste boeddhisten waren monniken. Nu leven er op de hele wereld zo’n 400 miljoen boeddhisten.
Als je wordt geboren in een gezin waar iedereen boeddhist is, dan ben je vaak zelf ook boeddhist. Anderen kiezen zelf voor het boeddhisme omdat die manier van leven, denken en voelen hen aanspreekt. Je moet je dan natuurlijk eerst verdiepen in de ideeën van het boeddhisme en deze navolgen. 

Wie is Boeddha?

Prins Siddharta Gautama wilde weten waarom er verdriet in de wereld bestond. Daar kon hij niet achterkomen als rijk en machtig man, dus zei hij zijn vorstenleven vol pracht en praal vaarwel en werd een bedelende monnik. Na jarenlange omzwervingen zat hij onder een boom en opeens wist hij waarom verdriet bestond en hoe je er een eind aan kon maken. Vanaf dat moment noemde hij zichzelf Boeddha. Hij wordt op verschillende manieren afgebeeld. Het woord komt uit het Sanskriet en betekent de volledig Ontwaakte. Het boeddhisme is dus eigenlijk geen godsdienst, want Boeddha is geen God. Boeddha is gewoon een mens.

Tenzin Gyatso is de veertiende Dalai Lama.
Op de bijeenkomsten van de Dalai Lama in Dharamsala is het altijd druk.

Wie is Dalai Lama?

In de vijftiende eeuw werd in Tibet een boeddhistische groep opgericht. Die heette de Gelugpa-orde (ook wel de ‘Geelkappen’). Deze groep werd zo machtig, dat hun leider ook de politieke leider van Tibet werd. De Mongoolse heerser van die tijd Altan Khan gaf deze leider de titel Dalai Lama. Dat betekent Oceaan van Wijsheid (Dalai is Mongools voor oceaan en Lama is het Tibetaanse woord voor leraar). 

Reïncarnatie 

De Tibetanen geloven dat de Dalai Lama een reïncarnatie, een wedergeboorte, is van Avalokitesjvara; een belangrijk figuur uit de boeddhistische geschiedenis die altijd klaar staat om iemand te helpen. Als de Dalai Lama sterft, dan wordt de geest van Avalokitesjvara opnieuw geboren in het lichaam van een jongen of van een meisje.

Tibet

Tibetaanse monniken gaan dan op zoek naar dat kind. Ze herkennen de nieuwe Dalai Lama omdat het kind zich dingen herinnert van vorige levens of tekens geeft van vorige levens als Dalai Lama. Als de reïncarnatie gevonden is, dan wordt de jongen of het meisje in Tibet opgeleid voor zijn of haar taak.

De huidige Dalai Lama

In 1933 overleed de 13e Dalai Lama. In 1937 vonden monniken in Oost-Tibet de jongen Lhamo Thondup. Dit jongetje had vele herinneringen uit vorige levens van de 13e Dalai Lama. Na uitvoerig onderzoek bleek hij de nieuwe reïncarnatie. Lhamo werd twee jaar later meegenomen naar Lhasa, de hoofdstad van Tibet en opgeleid voor zijn taak. Toen Lhamo 16 was, dreigde China Tibet binnen te vallen en moest hij ook de politieke verantwoordelijkheid voor zijn land op zich nemen.

Ballingschap

In december 1949 viel China Tibet daadwerkelijk binnen en vernietigde veel kloosters en heilig plekken in het land. Omdat ze slecht werden behandeld en ze ook hun boeddhistische geloof niet vrij konden uitoefenen, vluchtten veel Tibetanen. De Dalai Lama vluchtte naar India.

Dharamsala

De Dalai Lama woont nu in ballingschap in Dharamsala in India. Hij zet zich in voor de wereldvrede en probeert op geweldloze wijze een einde te maken aan de Chinese onderdrukking van Tibet. Mede daardoor ontving hij in 1989 de Nobelprijs voor de Vrede.

Dit is de geboorteplek van Boeddha.
Sherab aait over de buik van de lachende Boeddha; dat brengt geluk.
© Victoruro Sepúlveda

Wat is het doel van een boeddhist?

Het leven is niet altijd makkelijk en zit vol lijden. Maar volgens boeddhisten kun je toch vredig en gelukkig leven als je bijvoorbeeld stopt met dingen te willen. Zij gaan ervan uit dat wensen en verlangens de belangrijkste redenen zijn voor lijden. Als je niets meer wilt, dan bereik je een gevoel dat ze ‘verlichting’ noemen. Maar dat gaat niet vanzelf.

Wat is meditatie?

In het boeddhisme draait het om zelfinzicht: dat je je zelf goed leert kennen. En dat je jezelf ook leert controleren. Een manier om je daarin te trainen, is meditatie. Zo oefen je je geest bijvoorbeeld in kalm en vredig zijn. Boeddhisten geloven dat je gelukkig bent als je jezelf dwingt om niet jaloers of hebberig te zijn en als je probeert iedereen aardig te vinden. Dat geluksgevoel heet nirvana. Het nirvana bereiken lukt niet altijd, maar volgens boeddhisten moet je het wel proberen. Dat doen ze door te mediteren. Je zit met gesloten ogen in kleermakerszit op de vloer, concentreert je op je ademhaling en proberen aan niets te denken. Sommige mensen concentreren zich op een voorwerp, een bloem of kaars. Anderen zingen als hulp bij meditatie. 

Boeddhisten mediteren en trainen zo hun geest om kalm en vredig te zijn.

Wat is het heilige boek?

Het boeddhisme heeft een heleboel geschriften. Eén heilig boek is er niet. Boeddha's leer werd eeuwenlang mondeling doorgegeven, met name door gezang. Voor het opschrijven van zijn ideeën, waarschijnlijk rond 200 voor Christus, werd in eerste instantie de oude Pali taal gebruikt. Het oudste geschrift van het boeddhisme, de pali canon, bestaat uit meerdere teksten. De eerste groep teksten geeft beschrijvingen van het kloosterleven en leefregels voor niet-monniken ten tijde van de Boeddha. De tweede groep teksten zijn de lessen die Boeddha aan mensen heeft gegeven. Een derde groep is gemaakt door volgelingen van Boeddha. Ze ontstonden na Boeddha’s dood, maar voordat zijn leer voor het eerst werd opgeschreven. 

Wat zijn de stromingen?

Over sommige onderdelen wordt binnen het boeddhisme verschillend gedacht. Bijvoorbeeld over het aantal Boeddha’s. Deze verschillende ideeën leidden tot een heleboel boeddhistische stromingen. De hoofdstromingen zijn het Theravada boeddhisme en het Mahayana boeddhisme. Voorbeelden van de laatste boeddhistische stroming zijn het Tibetaans boeddhisme en het Zen boeddhisme. 

Het Tibetaans boeddhisme is heel kleurrijk met veel goden en godinnen, vrolijke tempels, dansen om geesten te verjagen en veel rituelen. Tibetaanse boeddhisten hebben vertrouwen in Boeddha en hun godsdienst is verweven met hun dagelijkse leven. Overal worden gebedsmolens gedraaid om hulp te sturen naar alle levende wezens over de hele wereld. Zen betekent ‘meditatie’. Zen boeddhisten proberen veel te mediteren. De teksten van de Boeddha Siddharta Gautama zijn voor hen minder belangrijk.

In deze zeetuin komen boeddhisten mediteren.
In Sri Lanka wordt het kandar festival uitbundig gevierd.

Waar wonen boeddhisten?

Er zijn bijna 400 miljoen boeddhisten ter wereld. De meesten wonen in Centraal-Azie, Zuid-Azie en Zuidoost-Azie. Ook in Austratie, de Verenigde Staten en in Europa zijn steeds meer boeddhisten. In Nederland wonen ongeveer 50.000 boeddhisten. 

Waar bidden boeddhisten?

Boeddhisten bidden vaak in een tempel, maar soms ook thuis. Dit doen ze alleen of in groepen. Boeddhisten gaan ook naar stoepa's en kloosters om te zingen of te offeren. Veel boeddhisten vinden een stoepa hun eigenlijke gebedshuis, omdat hier resten van boeddhistische heiligen worden bewaard. Boeddhisten bidden vaak voor een altaar. Daarop staan een afbeelding van de Boeddha, wierook, kaarsen en bloemen. Bij het altaar zeggen de boeddhisten vaak de Drie Sieraden op. In het hoofdstuk ‘Leer’ vind je hier meer over.

Waar zijn de heilige plekken?

De meeste heilige plekken voor boeddhisten hebben iets te maken met het leven van de Boeddha. Zoals zijn geboorteplaats Loembini in het zuiden van Nepal of de plek waar hij verlichting vond. Van over de hele wereld komen boeddhisten naar deze plekken waar tempels, stoepa's of heiligdommen staan. Hier voelen de boeddhisten zich dichter bij de Boeddha en zijn leer.

Heilige plekken
1. Loembini (Lumbini), Nepal. 
    Geboorteplaats van Siddharta Gautama, de Boeddha.
2. Bodh Gaya, India. 
    De plaats waar Boeddha verlichting vond.
3. Sarnath, India. 
    De plek waar Boeddha voor het eerst zijn leer verkondigde.
4. Koesjinagara, India. 
    De plek waar Boeddha stierf.
5. Bodhnath stupa in Kathmandu, Nepal. 
    Volgens de legende ligt hier een bot van de Boeddha begraven.
6. Dharamsala, India. 
    De plaats waar de Dalai Lama in ballingschap leeft.
7. Lhasa, de hoofdstad van Tibet.

Dit zijn zeven heilige boeddhistische plekken.

Alles over Boeddhisme