Knipselkrant

Dat merkt ook Nico Herders wanneer hij voor zijn knipselkrant met nieuws over de Antillen, een foto zoekt bij een van zijn artikelen. Via Google Images vindt hij al snel een passende foto maar hier staat geen fotograaf bij vermeld. Hoewel hij de auteur dus niet om toestemming kan vragen, besluit hij de foto tocht te plaatsen. Wanneer er twee jaar later een claim binnenkomt van 450 euro voor het onrechtmatige gebruik van de foto, denkt Nico dat deze niet echt is. Hij besluit niet te reageren. 

De fotograaf laat het er niet bij zitten en zet uiteindelijk een advocaat op de zaak. Omdat Nico niet akkoord gaat met het schikkingsvoorstel van 450 euro, komt de zaak uiteindelijk voor de rechter. Deze stelt de fotograaf in het gelijk en veroordeelt Nico tot betalen van de claim plus proceskosten. Een bedrag van ruim 2400 euro dat nog verder oploopt door deurwaarderskosten en rente. 

Gespecialiseerde bedrijven

Jurist auteursrecht Charlotte Meindersma krijgt veel telefoontjes van consumenten en kleine ondernemers die geconfronteerd worden met dit soort schadeclaims. Dat veel mensen een claim ontvangen komt volgens Meindersma omdat grote beeldbanken en fotografen werken met bedrijven die zich hebben gespecialiseerd in het vinden auteursgerechtigd materiaal met geautomatiseerde software. Hierdoor wordt ongeautoriseerd gebruik veel vaker opgespoord en worden er dus ook veel schadeclaims verstuurd. 

Consument verliest vaak

Consumenten die de claim niet voldoen en het tot een rechtszaak laten komen, verliezen deze volgens Meindersma vaak. Ze betwisten in veel gevallen dat zij moeten betalen maar het verwijderen van de foto en het aanbieden van excuses is echter niet genoeg. 'Je hebt hem namelijk al gebruikt dus voor dat deel dat je die foto gebruikt hebt, zal je nog steeds schadevergoeding moeten betalen.'

Maar op het geclaimde bedrag valt nog wel eens wat af te dingen want soms worden er wel heel hoge bedragen gevraagd. Daarvoor moet gekeken worden naar de werkelijk geleden schade van de fotograaf. Meindersma adviseert hiervoor na te gaan wat de gebruikelijke vergoeding is voor gebruik van een foto, de zogenaamde licentievergoeding. Dat bedrag is het uitgangspunt voor gebruik van de foto. Wel kunnen daar nog kosten bij komen voor ontbreken van naamsvermelding en soms ook voor bewerken van de foto. 

Tarieven voor gebruik van een foto, mogen door de fotograaf zelf vastgesteld worden. Maar die tarieven zijn altijd openbaar. Dat maakt het lastig om een inschatting te maken van een redelijke vergoeding. Je kunt de fotograaf vragen om met bewijs te komen van zijn gebruikelijke tarief. Daarnaast tipt Meindersma om te kijken naar de tarieven op de website van Fotoanoniem. Deze tarieven worden in veel gevallen als maximum gezien van de marktwaarde. Vraagt de fotograaf meer? Dan is dit waarschijnlijk geen redelijk bedrag tenzij het gaat om een heel bekende fotograaf. 

Volgens Meindersma loont het vaak om met de fotograaf tot een schikking te proberen te komen. Veel fotografen zitten ook niet te wachten op een procedure. 

Europese richtlijnen voor auteursrechten

Momenteel wordt er in Europees verband gewerkt aan een nieuwe richtlijn voor auteursrechten. Het auteursrecht zoals we het nu kennen is namelijk gebaseerd op de Berner Conventie van 1886 en is met de komst van het internet sterk verouderd. Bits of Freedom, belangenorganisatie voor digitale burgerrechten maakt zich zorgen om enkele onderdelen van deze richtlijn.  Zo zouden internetplatforms verplicht worden om met zogenoemde uploadfilters te voorkomen dat auteursgerechtigd materiaal geüpload wordt door derden. Volgens Esther Crabbendam zien dit soort filters de context niet, waardoor de vrijheid van internetgebruikers ernstig beperkt wordt. 

Het auteursrecht kent verschillende uitzonderingen waardoor je foto’s en video’s toch mag gebruiken. Voorbeelden hiervan zijn het citaatrecht of gebruik van het materiaal voor een parodie. Een bekend voorbeeld hiervan zijn zogenaamde memes: grappige foto’s of video’s op het internet. Omdat filters deze context niet herkennen, zouden dit soort uploads in de toekomst dus waarschijnlijk geweigerd worden. Je kunt dan als consument wel bezwaar maken, maar hier kunnen weken overheen gaan. Volgens Crabbendam sluit een parodie dan vaak al niet meer aan bij actuele ontwikkelingen. 

Wat kun je doen?

Charlotte Meindersma adviseert om nooit zomaar een foto te gebruiken die je gevonden hebt op internet. In principe rust op iedere foto auteursrecht. Gebruik alleen foto’s van websites waarbij expliciet vermeld staat dat de foto gratis te gebruiken is maar kijk ook dan goed naar de voorwaarden. Of nog beter: maak je eigen foto’s.  Wil je een foto van iemand anders toch gebruiken? Dan moet je vooraf toestemming vragen aan de betreffende fotograaf en hiervoor een vergoeding betalen. Heb je zelf een schadeclaim ontvangen? Negeer deze niet, de fotograaf staat in zijn recht.  Wil je nagaan of het gevraagde bedrag reëel is? Kijk dan op de website van de fotograaf of beeldbank of bij Fotoanoniem.